Podczas Jarmarku Rozmaitości w Świątkach spotkaliśmy pięcioosobowa ekipę z balonem na ogrzane powietrze. Po wstępnej rozmowie dowiedzieliśmy się ,że są z Włocławka i specjalnie przyjechali na tę imprezę. Zaciekawiło nas w jaki sposób lata się balonem na ogrzane powietrze, bo oprócz praw fizyki ,które rządzą lotem są jeszcze dodatkowe sprawy. Jakie ? O tym dowiedzieliśmy się od pasjonata baloniarstwa ,człowieka ,który utrzymuje się z tego, że pilotuje balon.
-Co wyjątkowego jest w baloniarstwie, co odróżnia je od innych sposobów latania?
Arkadiusz Iwański, pilot balona na ogrzane powietrze, pasjonat baloniarstwa,firma Hi Fly/Hi Ballons z Włocławka: Baloniarstwo to zupełnie inna forma lotnictwa niż lot np. samolotem. Po pierwsze, baloniarze są w 100% uzależnieni od wiatru. Balon lata zarówno z kierunkiem jak i z prędkością wiatru, przez co sterowalny jest tylko w pionie. Operujemy jedynie wysokością. Po drugie, latanie balonem daje trochę inną perspektywę i wrażenia . Lecimy wolniej, siedzimy w koszyku, a więc mamy dużo bliższy kontakt z przyrodą. Lot balonem zapewnia zupełnie inne doznania i spojrzenie na świat. Przy locie na wysokości 100 metrów widać jeszcze szczegóły na ziemi, jej dokładny zarys, wszystko wygląda bardzo podobnie jak z perspektywy na ziemi. Powyżej 100 metrów powoli wszystko zaczyna się zmniejszać i wyglądać jak małe makiety, natomiast już od 1000 metrów wzwyż w zasadzie nie widać już nic, a ziemia zamienia się w mapę topograficzną. Operując powyżej 3,5 tysiąca metrów należy uzbroić się w aparaturę tlenową, ze względu na to, że im wyżej jesteśmy, tym powietrze jest rzadsze, więc może brakować tlenu. Jeśli zdarzy się ,że narusza się tę strefę 3,5 – 4 tys. metrów to na bardzo krótki czas.
– Jak taki przykładowy lot wygląda w skrócie?
Przede wszystkim, balon nie może wrócić do miejsca swojego startu. Podróżujemy z miejsca A do miejsca B, więc zawsze jest podział na ekipę powietrzną, czyli pilota oraz osoby stanowiące załogę, które lecą wraz z nim, a także załogę naziemną, która podąża samochodem za balonem. Ponieważ termika nie sprzyja lotom balonem, loty odbywają się zazwyczaj wieczorem lub rano w okresie wiosenno- letnim, kiedy warunki pogodowe są dość stabilne. Każdy balon ma także swoje ograniczenia, więc generalnie nie powinno się startować przy wietrze większym niż 8m/sek, natomiast przy lotach na uwięzi szybkość wiatru nie powinna przekraczać 2m/sek. Jak już wspomniałem- operujemy tylko wysokością, a na różnych wysokościach kierunek wiatru jest zmienny i zależny od pogody. Dla przykładu, przy pogodzie przedfrontowej wiatr na różnych wysokościach skręca nawet do 180 stopni, co daje możliwość dość mocnego pokierowania kursem. Jeżeli chodzi o stronę techniczną lotu, to balon nagrzany jest gorącym powietrzem i unosi się na zasadzie różnicy ciśnień i temperatur. Im wyższa temperatura w powłoce balonu, tym większą nośność uzyskujemy. Z kolei, aby wylądować musimy tę temperaturę wychłodzić, albo poprzez przeczekanie, aż temperatura powietrza się ochłodzi, albo poprzez wypuszczenie go przy pomocy klapy spadochronowej. Zbiornik na gaz ma pojemność 45 litrów, co pozwala na odbycie godzinnego lotu. Każdy balon ma wskaźnik poziomu paliwa, który uaktywnia się, kiedy w zbiorniku jest mniej niż 35% paliwa. Do startu musimy mieć zapas minimum 2 zbiorników, a jeżeli chcemy odbyć dłuższy lot to zabieramy 3 lub 4. Balon, w przeciwieństwie do innych statków powietrznych, ma taki plus, że można go spakować w przyczepkę i przemieścić się z nim z miejsca na miejsce. Do startu potrzebujemy tak naprawdę jedynie plac o promieniu ok 30 metrów i o ile warunki pogodowe na trasie lotu pozwalają nam lecieć i bezpiecznie wylądować, to możemy wystartować.
-Czy da się precyzyjnie zaplanować i określić miejsce lądowania podróżując balonem?
Generalnie latanie balonem polega na bezpiecznym zaplanowaniu lądowania. Przed każdym planowanym startem należy zbadać prognozę pogody, następnie potwierdzić ją lokalnie przez puszczanie balonika z helem oraz obserwację, aby móc zaplanować lądowanie w bezpiecznym miejscu. Np. jeżeli mielibyśmy prędkość wiatru 10 km/h i zapas gazu na ok 1 h lotu, a zaplanowalibyśmy lot na jakąś dłuższą trasę to wiadomo, że lądowanie skończy się w lesie. Dlatego planowanie jest kluczowe dla późniejszego bezpieczeństwa lotu.
-A co z ewentualnymi przeszkodami typu linie wysokiego napięcia czy wieże telekomunikacyjne?
Linie energetyczne są naszym największym zagrożeniem. Podchodząc do lądowania, zawsze czy w większości przypadków, lądujemy nieprzygodnie, więc trzeba na te linie zwracać uwagę w szczególności. Linii między jednym, a drugim słupem z zasadzie nie widać. Najwięcej wypadków, które mają miejsce jest spowodowanych nieuwagą, nie sprawdzeniem gdzie może nastąpić kontakt balonu z linią energetyczna. Całe szczęście, w większości wypadków kończy się to bezpiecznie. Ryzyko jednak jest, dlatego będąc nisko nad ziemią trzeba dość mocno się koncentrować.
– Ile osób może lecieć w balonie?
Zazwyczaj jest to załoga pilot plus 2 lub 3 osoby. W balonie niekoniecznie przelicza się to na osoby, ale bardziej na wagę. Przyjmujemy, że jeden pasażer waży ok. 70 kg.
-Jaki jest koszt lotu balonem?
Godzinny przelot pasażerski dla 2 osób kosztuje średnio 500 do 800 złotych za osobę. Ciężko jest określić średnią odległość podczas takiego lotu, ponieważ wiatr może wiać zarówno z prędkością 1 km/h, jak i 8 km/h. Dlatego liczone jest to w czasie, a nie w kilometrach. W baloniarstwie na ogrzane powietrze dystans nie jest najistotniejszą rzeczą. Jest on kluczowy, albo w balonach gazowych, gdzie zwycięzcą jest ten, który pokona największy dystans, albo w szybowcach, gdzie każdy stara się osiągnąć jak największą odległość. W baloniarstwie na grzane powietrze liczy się mobilność, dzięki której możemy przemieszczać się z miejsca na miejsce.
– Jakim mianem określiłbyś tę dyscyplinę? Sport, pasja, a może sposób na życie?
Tak naprawdę każde z tych określeń jest trafne. Do baloniarstwa można podejść na rożne sposoby. Jest bardzo dużo zawodów balonowych, zarówno w Polsce jak i za granicą, o różnym poziomie sportowym. Są tez festiwale balonowe, więc możemy tu wkroczyć w sferę czysto rekreacyjną, gdzie nacisk położony jest bardziej na samą zabawę, latanie i spotkania integracyjne, niekoniecznie na wyniki sportowe. Mam wielu znajomych, którzy balon traktują jako rekreacyjny sposób na życie. Jadą na wakacje do znajomych i zabierają ze sobą balon. Poprzez uczestnictwo w imprezach typu festyny czy dożynki jesteśmy w stanie pokazać ludziom trochę inną perspektywę i inne spojrzenie na tę formę podróżowania. Wiadomo, że lot balonem na uwięzi jest jedynie substytutem pełnego startu balonem. W moim odczuciu, lot na uwięzi daje jedynie jakieś 10 % emocji, które towarzyszą przy locie swobodnym. Jednakże daje także możliwość zasmakowania jak to wszystko działa i wygląda. Jeżeli chodzi o kwestie zarabiania na tym, to jest to wykonalne. Jesteśmy certyfikowaną firmą lotniczą. Prowadzimy loty balonowe, usługi związane z balonami, szkolenia lotnicze, zajmujemy się w zasadzie wszystkim co dotyczy balonów. Więc w moim przypadku jest to zarówno sposób na życie i pracę, a jednocześnie pasja. Jeżeli ktoś traktuje to tylko jako pasję, to w zależności od zasobności portfela, albo ma swój sprzęt, albo korzysta z czyjegoś sprzętu i płaci za każdą godzinę lotu.
-Jakie warunki należy spełnić, żeby zostać pilotem balona?
Jak wszędzie są pewne ograniczenia i wymogi. Trzeba mieć określone predyspozycje, żeby przejść badania lekarskie, oraz spełnić określone warunki żeby odbyć kurs, a następnie zdać egzamin państwowy. Jeżeli ktoś przejdzie przez tę ścieżkę, która na dobrą sprawę nie jest już taka skomplikowana jak kiedyś, to może zostać pilotem. Normalne szkolenie balonowe składa się z części teoretycznej i praktycznej. W tej chwili na część teoretyczną składa się ok 50-60 godzin szkolenia, natomiast szkolenie praktyczne to ok. 16 godzin w powietrzu. Przy dobrej pogodzie i sprawności ucznia, który ma dość dużo czasu, można to zrobić dość szybko.
-A koszt zakupu balonu i potrzebnego sprzętu?
Sytuacja jest podobna jak w przypadku samochodów. Można kupić samochód za 3 tys. zł, jak i za 3 miliony. Z balonami bywa podobnie. Są rożne rodzaje balonów- małe, sportowe, jednoosobowe, trzydziestoosobowe, więc ciężko to zgeneralizować do jednego punktu wyjścia. Można powiedzieć, że używany balon o przyzwoitej kondycji to koszt kilkudziesięcioleciu tysięcy złotych. Nowy balon, przystosowany do spokojnego latania turystycznego, dla pilota plus 2/3 osób, to kwota rzędu 150-200 tys. zł.
-Czy potrzebne są jakieś zezwolenia na lot balonem?
Z balonem jest identycznie jak z każdym innym statkiem powietrznym. Jedyny plus jest taki, że ze względu na brak sterowalności ma pierwszeństwo. Polska podzielona jest na strefy. Większość kraju to tzw. przestrzeń G, tj. przestrzeń lotów swobodnych, gdzie mamy do dyspozycji 9,5 tysiąca stóp wolnej przestrzeni. Później mamy rożne strefy kontrolowane typu CTR (lotniska kontrolowane), czy ATZ (tymczasowe kontrolowane albo tymczasowo wyłączone strefy, tj. poligony, aerokluby itp.). Mamy także korytarze lotnicze, czyli ścieżki podejścia samolotów dużych, lotniska wojskowe, więc trochę tych stref jest.
-Jak często przeprowadzany jest przegląd balonu?
Wszystko zależny od producenta. Szczegółowe warunki techniczne czy użytkowania w locie opisane są w dwóch głównych dokumentach: instrukcji użytkowania w locie i instrukcji obsługi technicznej. Większość producentów uprościła te interwały, mniej więcej je zunifikowała i w zasadzie prawie każdy balon przechodzi przegląd roczny, albo po 100 godzinach lotu. Zawsze wykonuje się przegląd przedlotowy, który sprawdza podstawowe komponenty i jest tak w przypadku każdego statku powietrznego. Tego typu przegląd pozwala ocenić na bieżąco sprawność wszystkich podzespołów statku powietrznego. Kolejne przeglądy wykonuje się po jakiejś awarii czy przegrzaniu powłoki, ponieważ jest to czynnik, który się zdarza w przypadku balonów.
-Czy możesz przytoczyć nam jakąś ciekawą sytuację, która Cię spotkała podczas lotu?
Jeden raz miałem taki przypadek, lecąc ze skoczkiem spadochronowym, że ze względu na termikę udało nam się wylądować w tym samym miejscu, z którego wystartowaliśmy. Sam lot trwał 30 min. Jest to dosyć zabawne, ponieważ jak już wspomniałem przy lotach balonem takie sytuacje raczej nie mają miejsca. Jeżeli chodzi o ciekawy klimat, z którym miałem możliwość się zetknąć, to zdecydowanie była to Hiszpania. Sam teren jest specyficzny, przez pogodę i temperaturę porównywalny do meksykańskiego. Pamiętam, że odprawy i start odbywały się w nocy, było ciemno, natomiast później bardzo szybko robiło się widno. Całe szczęście loty odbywały się w miarę w sprzyjających warunkach pogodowych, choć temperatura i wilgoć dawały się we znaki.
