Nowelizacja Kodeksu wyborczego zmieniła zasady kandydowania na wójta, burmistrza i prezydenta miasta. Zmiany objęły też kampanię wyborczą i samo głosowanie.
Jedną z najgłośniejszych zmian, jaką wprowadziła styczniowa nowelizacja Kodeksu wyborczego, jest dwukadencyjność wójtów, burmistrzów i prezydentów miast. Osoby, które w danej gminie zostały uprzednio dwukrotnie wybrane na to stanowisko, nie będą miały prawa wybieralności w tej gminie w kolejnych wyborach. Zakaz ten będzie stosowany od najbliższych wyborów, zatem jego pełne zastosowanie nastąpi dopiero w 2028 r., kiedy upłyną – obecnie przedłużane do 5 lat – dwie kadencje samorządowe.
W najbliższych wyborach samorządowych będzie można kandydować jednocześnie na radnego gminy i na wójta (burmistrza, prezydenta miasta) lecz jedynie w tej samej gminie i pod warunkiem zamieszkiwania na jej terenie. Niedopuszczalne będzie natomiast jednoczesne kandydowanie na radnego powiatu lub radnego sejmiku województwa i na wójta (burmistrza, prezydenta miasta), a także kandydowanie na radnego gminy i wójta (burmistrza prezydenta miasta) w różnych gminach. Kandydat może ubiegać się o fotel wójta, burmistrza lub prezydenta miasta tylko w jednym miejscu.
Dotychczas można było kandydować jednocześnie na radnego i na wójta, burmistrza lub prezydenta miasta w tej samej bądź innej gminie. Dopuszczalne było także jednoczesne kandydowanie na radnego powiatu lub radnego województwa i na wójta, burmistrza bądź prezydenta miasta.
Zmiany w prawie wyborczym dotyczą też procesu głosowania. Zniesiono możliwość przeprowadzania głosowania w ciągu dwóch dni. Tegoroczne wybory odbywają się w dniu wolnym od pracy, czyli w niedzielę, 21 października.
Zmieniła się ustawowa definicja znaku „X” stawianego na karcie do głosowania. Obecnie „X” oznacza co najmniej dwie linie, które przecinają się w obrębie kratki. Dotychczas, by oddanie głosu zostało uznane za ważne, konieczne były dwie linie.
Zalegalizowano ponadto wpisy, skreślenia, zamazania itp. dokonywane przez wyborców na kartach do głosowania w obrębie kratek. Zgodnie z obecnym brzmieniem art. 41 Kodeksu wyborczego, dopisanie na karcie do głosowania dodatkowych numerów list i nazw lub nazwisk albo poczynienie innych znaków lub dopisków na karcie do głosowania, w tym w kratce lub poza nią, nie wpływa na ważność oddanego na niej głosu.
Uporządkowano też status i uprawnienia mężów zaufania oraz wprowadzanych obserwatorów społecznych (dodawany w Kodeksie wyborczym rozdział 11a).
W miejsce dotychczasowej jednej komisji obwodowej odpowiedzialnej za przeprowadzenie głosowania i policzenie oddanych głosów, wprowadzone zostały dwie komisje: obwodowa komisja wyborcza ds. przeprowadzenia głosowania oraz obwodowa komisja wyborcza ds. ustalenia wyników głosowania w obwodzie.
Nowelizacja umożliwiła tworzenie większych niż dotychczas obwodów do głosowania. Przed zmianą przepisów obwód do głosowania obejmował od 500 do 3 tys. mieszkańców, wskutek nowelizacji może obejmować od 500 do 4 tys. mieszkańców.
Ograniczono możliwość głosowania korespondencyjnego. W ten sposób głosować będą mogli wyłącznie wyborcy niepełnosprawni o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności w rozumieniu ustawy z 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych.
Odstąpiono od wymogu, by komisarzem wyborczym był wyłącznie sędzia. Po nowelizacji komisarzy wyborczych jest 100 (powołanych na 5-letnią kadencję), a Państwowa Komisja Wyborcza określa dla każdego komisarza jego właściwość rzeczową, terytorialną oraz wskazuje jego siedzibę.
Komisarze będą powoływać obwodowe komisje wyborcze i zarządzać druk kart do głosowania. Będą także zwierzchnikami urzędników wyborczych. Od 1 stycznia 2019 roku to komisarze będą dzielić gminy na okręgi wyborcze i obwody głosowania.
Do zadań komisarzy należeć będzie także ustalanie wyników głosowania wyborów samorządowych na obszarze województwa i ogłaszanie ich w trybie określonym w kodeksie, a także badanie sprawozdań finansowych komitetów wyborczych. Zgodnie z ustawą, komisarz nadzoruje również prowadzenie przez gminy rejestru wyborców i rejestru korzyści.
Kolejną zmianą jest powołanie urzędników wyborczych, którzy tworzą Korpus Urzędników Wyborczych. Do ich zadań należeć będzie zapewnienie sprawnego funkcjonowania obwodowych komisji wyborczych. W szczególności chodzi o przygotowanie i nadzór – pod kierownictwem komisarza wyborczego – nad przebiegiem wyborów.
Urzędnicy wyborczy będą też odpowiedzialni za tworzenie i aktualizowanie systemu szkoleń dla członków obwodowych komisji wyborczych, a także organizowanie i prowadzenie tych szkoleń. Do zadań urzędników wyborczych należeć też będzie dostarczenie kart do głosowania właściwym komisjom wyborczym. Osoby te będą również odpowiedzialne za sprawowanie nadzoru nad zapewnieniem warunków pracy obwodowych komisji wyborczych.
Poszerzył się również katalog świadczeń niepieniężnych, jakie mogą przyjmować komitety wyborcze, o wykorzystanie prywatnych urządzeń i samochodów oraz nieodpłatne udostępnianie miejsc do ekspozycji materiałów wyborczych przez osoby fizyczne nieprowadzące działalności gospodarczej w zakresie reklamy. Prowadzenie agitacji wyborczej bez pisemnej zgody pełnomocnika wyborczego nie będzie już wykroczeniem.
Ostatecznie, po raz kolejny nowelizując przepisy w lipcu br., zrezygnowano z obowiązku przeprowadzania transmisji z lokalu wyborczego za pośrednictwem publicznie dostępnej sieci elektronicznego przekazywania danych (dopuszczono też możliwość nagrywania). Ta sama nowelizacja przepisów zakłada skrócenie procedury sądowoadministracyjnej w sprawach skarg na uchwały PKW. Skargi na te uchwały będą rozpatrywane tylko przez Naczelny Sąd Administracyjny w składzie trzech sędziów.
W jesiennych wyborach samorządowych wybierzemy 1547 wójtów, 823 burmistrzów i 107 prezydentów, w sumie 2477 organów wykonawczych gmin (o jednego mniej niż obecnie w związku z likwidacją gminy Ostrowice).
W skali całego kraju do objęcia w gminach będzie dokładnie 39 256 mandatów radnego. Wybierzemy ponadto radnych powiatów i sejmików województw. Pierwsza tura wyborów samorządowych odbędzie się 21 października.
Źródło: Codzienny Newsletter Informacyjny PAP
