Czy wnuczka samotnie opiekująca się niepełnosprawną babcią może otrzymać świadczenie pielęgnacyjne skoro obowiązek opieki w pierwszej kolejności ciąży na córce niepełnosprawnej kobiety? Po skardze Rzecznika Praw Obywatelskich Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej, który odmówił wnuczce prawa do świadczenia ponownie rozpatrzy sprawę.
Do rzecznika zwróciła się ze skargą pani M. – wnuczka opiekująca się babcią z niepełnosprawnością. Wymagająca opieki kobieta skończyła 89 lat i potrzebuje codziennego wsparcia przy sprzątaniu, zakupach, przygotowywaniu posiłków, wizytach lekarskich, wychodzeniu z domu.
Ze względu na czasochłonność tej pomocy wnuczka, jako jedyna faktyczna opiekunka, nie może podjąć pracy. W skardze do rzecznika pani M. napisała, że przez ostatnie lata w związku ze sprawowaną opieką, otrzymywała specjalny zasiłek opiekuńczy, ale z uwagi na przekroczony przez rodzinę dochód o kwotę 122, 01 zł, straciła to prawo. Od listopada 2018 r. kobieta nie otrzymuje żadnego świadczenia w związku ze sprawowaną opieką.
Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej odmówił zaś przyznania M. prawa do świadczenia pielęgnacyjnego. Decyzję MOPS podtrzymało Samorządowe Kolegium Odwoławcze.
Oba organy uznały, że faktyczne sprawowanie przez panią M. opieki nad niepełnosprawną w znacznym stopniu babcią, nie jest wystarczające do uzyskania prawa do świadczenia pielęgnacyjnego z uwagi na okoliczność, że to na matce pani M. – jako spokrewnionej w pierwszym stopniu – spoczywa obowiązek opieki.
Tak uzasadnioną decyzję Rzecznik Praw Obywatelskich zaskarżył do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego. Rzecznik podkreślił, że kryterium stopnia pokrewieństwa wyznaczające kolejność zobowiązania do alimentacji nie może samo w sobie stanowić przeszkody w nabyciu prawa do świadczenia pielęgnacyjnego bez dokładnego zbadania, kto tak naprawdę opiekuje się niepełnosprawnym członkiem rodziny. Pozbawiona prawa do świadczenia wnuczka podnosiła, że jej matka mieszka prawie 500 kilometrów od miejsca zamieszkania babki i nie utrzymuje z nią kontaktów.
W wyniku działań rzecznika Samorządowe Kolegium Odwoławcze stwierdziło, że skarga zasługuje na uwzględnienie w ramach autokontroli dokonanej przez organ odwoławczy. To znaczy, że w postępowaniu administracyjnym organ którego działanie, bezczynność lub przewlekłe prowadzenie postępowania zaskarżono do sądu, może sam uwzględnić taką skargę w terminie trzydziestu dni od dnia jej otrzymania. W przypadku skargi na decyzję, którą organ uwzględni w całości uchyla on zaskarżoną decyzję i wydaje nową. To rozwiązanie – jak podkreśla RPO – znacznie przyspiesza cały proces i pozwala uniknąć wchodzenia na ścieżkę sądową.
Kolegium ustaliło, że – zgodnie z prokonstytucyjną wykładnią ustawy o świadczeniach rodzinnych wskazaną przez RPO – organy działały z naruszeniem prawa. Nie uwzględniły one celu ustawy o świadczeniach rodzinnych, która ma przecież wzmacniać więzi rodzinne i pomagać w wymagającej i czasochłonnej opiece nad niepełnosprawnym członkiem rodziny.
Taką wykładnię przedstawiał Trybunał Konstytucyjny w wyrokach z dnia z dnia 18 listopada 2014 r. sygn. akt SK 7/11 i z dnia 21 października 2014 r. sygn. akt K 38/ 13. Trybunał orzekł, że „świadczenie pielęgnacyjne jak i specjalny zasiłek opiekuńczy stanowią swego rodzaju rekompensatę finansową związaną z wyjściem opiekuna osoby niepełnosprawnej z rynku pracy; ich celem jest zatem w ogólniejszym wymiarze-częściowe uzupełnienie środków finansowych rodziny, która ponosi dodatkowe koszty związane z opieką nad osobami najbliższymi”.
Świadczenie pielęgnacyjne regulowane jest ustawą o świadczeniach rodzinnych i przysługuje opiekunowi osoby niesamodzielnej z tytułu rezygnacji z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej. W 2019 roku świadczenie pielęgnacyjne wynosi 1583 złote. Wysokość świadczenia pielęgnacyjnego powiązana jest ze wzrostem minimalnego wynagrodzenia i podlega corocznej waloryzacji.
Źródło: Serwis PAP
