– Poza środkami własnymi samorządy mają dostęp do środków unijnych i do kredytów. To są trzy nogi, na których stoi finansowanie jednostek samorządu terytorialnego – podkreśla Mateusz Walewski, główny ekonomista Banku Gospodarstwa Krajowego.
Bank w kwietniu br. uruchomił pierwszy instrument finansowany z KPO, czyli pożyczki wspierające zieloną transformację miast, z budżetem wynoszącym prawie 9 mld euro. Samorządy będą mogły sfinansować z tych środków inwestycje, które powodują, że miasto jest bardziej zielone, nowoczesne i przyjazne dla mieszkańców. Samorządy z niecierpliwością wyczekują również reformy finansowania jednostek samorządu terytorialnego, która ma ustabilizować ich sytuację po zmianach wprowadzonych w tzw. Polskim Ładzie.
– Weszliśmy w nowy okres programowania w Unii Europejskiej, a zatem mamy potencjalnie dostęp do środków unijnych, ale żeby o nie aplikować, musimy również zapewnić wkład własny. On musi pochodzić z nadwyżki dochodów własnych, ponad to, co jest finansowane w ramach bieżących wydatków – mówi agencji Newseria Biznes Krzysztof Żuk, prezydent Lublina, współprzewodniczący Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego.
– Polskie samorządy są wyjątkowo silne na tle krajów naszego regionu. Często są zapraszane przez przedstawicieli innych krajów, żeby uczyć wydatkowania środków, nie tylko unijnych, tworzenia własnych strategii, własnych polityk rozwojowych – mówi Mateusz Walewski, główny ekonomista Banku Gospodarstwa Krajowego. – Bez finansowania samorządy nie byłyby jednak w stanie prowadzić polityki rozwojowej. Dostęp do stabilnego finansowania jest dla nich kluczowy. Dlatego tak ważna jest teraz reforma proponowana przez ministra finansów, która uniezależni dochody samorządów od bieżącej polityki podatkowej, która ustali dochody podatkowe samorządów z PIT-u i z CIT-u w zależności od dochodów mieszkańców, a nie od zebranych podatków. To zwiększy stabilność samorządów.
Projekt nowych przepisów dotyczących finansowania jednostek samorządu terytorialnego, nad którym pracuje Ministerstwo Finansów, ma trafić do konsultacji publicznych prawdopodobnie już na początku lipca br. Jak poinformował minister Andrzej Domański, to odpowiedź na bardzo trudną sytuację finansową, w której samorządy znalazły się wskutek zmian podatkowych wprowadzonych przez tzw. Polski Ład.
Dlatego projektowana reforma ma je wzmocnić, zapewnić im większą autonomię i uniezależnić od decyzji na szczeblu centralnym – w tym od ewentualnych przyszłych zmian podatkowych w PIT i CIT.
– Polityka tzw. Polskiego Ładu, realizowana przez rząd premiera Mateusza Morawieckiego, doprowadziła do zmniejszenia dochodów własnych wszystkich jednostek samorządu terytorialnego. Dzisiaj to jest ponad 20 mld zł dochodów mniej niż w 2019 roku, kiedy ten Polski Ład był wprowadzany. A tych 20 mld zł mniej środków oznacza, że albo bierzemy odpowiedni kredyt, albo rezygnujemy z części inwestycji. Z tego punktu widzenia dzisiejsza sytuacja finansowa samorządów jest bardzo trudna, a w najtrudniejszej sytuacji są obecnie miasta na prawach powiatu, czyli te największe – mówi Krzysztof Żuk.
W obecnym systemie samorządy mają udział w podatkach pobieranych przez urząd skarbowy (ich udział w PIT wynosi 38,46 proc., reszta trafia do budżetu centralnego). Jednak resort finansów zamierza zmienić ten system tak, aby samorządy miały udział nie w należnym podatku, ale w dochodach, które wypracowują ich mieszkańcy.
Ma to wzmocnić samorządowe budżety i zapewnić JST-om większą przewidywalność. Ministerstwo Finansów chce, aby reforma zaczęła obowiązywać już z początkiem 2025 roku, a z wyliczeń resortu wynika, że dzięki zmianom w przyszłym roku do JST trafiłoby o kilkadziesiąt miliardów złotych więcej niż w obecnym.
ŹRÓDŁO: Newseria
