Związek Gmin Warmińsko-Mazurskich sprawujący prezydencję Ogólnopolskiego Porozumienia Organizacji Samorządowych skupiającego regionalne stowarzyszenia jednostek samorządu terytorialnego, przekazuje postulaty środowiska samorządowego w zakresie oczekiwanych kierunków zmian w systemie oświaty w Polsce przyjęte podczas posiedzenia on-line 12 października 2020 r.:
OPOS: zreformujmy sposób zarządzania i finansowania oświaty
Ogólnopolskie Porozumienie Organizacji Samorządowych w przyjętym stanowisku apeluje o przeprowadzenie reformy systemu edukacji w Polsce. Proponuje szereg zmian w zarządzaniu i finansowaniu oświaty. Samorządowe organizacje przypominają też, że ze względu na kumulację wielu negatywnych zjawisk, budżety gmin i powiatów niedługo nie udźwigną nie tylko zadań oświatowych, ale też innych, równie ważnych dla mieszkańców.
– Oświata to jedna z kluczowych dziedzin funkcjonowania samorządów lokalnych i jednocześnie wciąż rodząca wiele problemów. Dlatego jako Ogólnopolskie Porozumienie Organizacji Samorządowych kolejny raz zabraliśmy głos w tej sprawie. Uważamy, że reforma systemu finansowania i organizacji oświaty jest konieczna – mówi Krzysztof Kołtyś, Przewodniczący Zarządu Związku Gmin Lubelszczyzny, Burmistrz Janowa Lubelskiego, wyjaśniając ogólny kontekst stanowiska, które przyjęto podczas spotkania zarządów organizacji tworzących Porozumienie (12.10).
Inna formuła podziału zadań w oświacie
W swoim stanowisku Ogólnopolskie Porozumienie Organizacji Samorządowych (OPOS) proponuje wprowadzenie kierunkowych zmian w systemie oświaty w Polsce. Zwraca uwagę, że od momentu przekazania samorządom prowadzenia placówek oświatowych, część oświatowa subwencji ogólnej w coraz mniejszym stopniu zapewnia gminom pokrycie kosztów realizowania tych zadań.
– W większości jednostek samorządu terytorialnego subwencja nie pokrywa nawet środków przeznaczonych na wynagrodzenia nauczycieli. Z kolei w ujęciu budżetowym zadania z zakresu oświaty stanowią około 30-50% wszystkich wydatków – mówi Anna Grygierek, członek Zarządu Śląskiego Związku Gmin i Powiatów, Burmistrz Strumienia.
Dlatego OPOS w swoim stanowisku wnioskuje o to, by państwo przejęło sferę wydatków oświatowych, które związane są z zatrudnieniem personelu. Samorządy byłyby z kolei zobowiązane do utrzymania infrastruktury oraz realizowania nowych inwestycji w obszarze opieki oraz edukacji dzieci i młodzieży. Rozliczenie pomiędzy budżetem państwa, a samorządami lokalnymi mogłoby być dokonywane na podstawie sprawozdań składanych co kwartał.
Negatywne skutki reformy wciąż rezonują
Samorządowe organizacje przypominają, że wprowadzona w ostatnich latach reforma oświaty wywołała wiele praktycznych problemów związanych z koniecznością dostosowania infrastruktury szkolnej do nowych założeń. Dodają, że wiązała się ona również ze wzrostem kosztów funkcjonowania tej dziedziny życia. W ocenie OPOS seria podwyżek dla nauczycieli była uzasadniona, jednak samorządowcy podnoszą, że stało się to bez zapewnienia ze strony rządu pełnej rekompensaty finansowej.
Ponadto nastąpił wzrost liczby etatów nauczycielskich, przy jednoczesnym spadku liczby uczniów w szkołach podstawowych. To również znacząco obciążyło samorządowe budżety.
Skumulowany efekt dobije finanse gmin i powiatów
Rosnące w ostatnich latach dochody samorządów lokalnych z tytułu udziału w podatku PIT i CIT, w większości przypadków, były niższe niż wzrastające koszty oświaty. Jednocześnie dochody z tego tytułu powinny stanowić podstawę finansowania wszystkich samorządowych zadań, a nie tylko samej oświaty.
W stanowisku OPOS przypomina, że 2019 r. upłynął pod znakiem zmian w przepisach „okołopodatkowych”, które zmniejszyły dochody gmin z tytułu udziału w podatku PIT. Z kolei 2020 r. przyniósł ogólnoświatowy kryzys spowodowany epidemią, który oczywiście pogłębia trudną sytuację budżetową samorządów lokalnych.
– Skumulowany efekt wystąpienia wielu niekorzystnych zjawisk oznacza dla samorządów spadek nadwyżki operacyjnej netto. To z kolei ogranicza możliwości finansowania z własnego budżetu kolejnych działań inwestycyjnych i usług publicznych – wyjaśnia Wojciech Giecko, Przewodniczący Zarządu Związku Gmin Warmińsko-Mazurskich, Wójt Gminy Jonkowo.
Samorządowcy tworzący Porozumienie kolejny raz przypominają, że rosnące koszty realizowania usług publicznych, w tym wykonywania zadań z zakresu oświaty, przy równoczesnym spadku dynamiki dochodów sprawią – i to w niedługiej perspektywie – że samorządowe finanse się załamią.
– Coraz częściej stajemy przed koniecznością rezygnowania z kolejnych inwestycji, ważnych dla mieszkańców. Widmo utraty płynności finansowej bardzo wielu samorządów jest naprawdę realne – mówi Marek Cebula, Prezes Zrzeszenia Gmin Województwa Lubuskiego, Burmistrz Krosna Odrzańskiego.
OPOS proponując w swoim stanowisku pakiet zmian oświatowych podkreśla, że powinien on być wstępem do szerokiego dialogu środowiska rządowego, samorządowego i nauczycielskiego.
Ogólnopolskie Porozumienie Organizacji Samorządowych (OPOS) powstało z myślą o stworzeniu platformy porozumienia, wymiany dobrych praktyk i doświadczeń, a jego rezultatem jest łączenie wspólnych sił oraz inicjatyw samorządowych. Jedenaście organizacji, które podpisały porozumienie gwarantuje realną możliwość działania na rzecz interesów samorządów w Polsce. Konfiguracja tak różnych stowarzyszeń to też pewność, że to przedsięwzięcie jednoczy różne – bo zbieżne zarówno z potrzebami małych, jak i większych gmin czy dużych miast – spojrzenia na kwestie związane z funkcjonowaniem jst. Ten efekt samorządowej synergii występuje ponad politycznymi podziałami, a wokół problemów, które bliskie są obywatelom.
